Page 35 - KÜÇÜKÇEKMECE İLÇE MİLLİ EĞİTİM MÜDÜRLÜĞÜ DERGİSİ

Bu kelime gerek Orhun Yazıtları’nda gerek İslamiyet Şeyh u dânişmend ü fakı gönül yapan bulur Hak’ı
sonrası ilk yazılı metinlerimizden olan Kutadgu Bilig’de Sen bir gönül yıkdun ısa gerekse var yüzyıl okı
“köngül” şeklinde kullanılmıştır. O tarihten başlayarak (Divan, 410-4)
Türkçede gönül kelimesine pek çok mana yüklenmiş,
gönül bazen bir mekân bazen bir dost ve sırdaş olarak Şeyh, dânişment, fakih (yani her kim olursa olsun) gönül
düşünülmüştür. yaparsa Hakk’ı bulur. Eğer bir gönül yıktınsa istersen yüzyıl
oku, faydası yoktur.
Bundan dolayı dilimizde gönül kelimesinin yer aldığı
deyimler oldukça fazladır, bu deyimler günlük hayatta da İlm ü amel ne assı bir gönül yıkdunısa
sıkça kullanılmaktadır. Ârif gönül yapdugı berâber Hicâz ile
(Divan, 335-12)
Gönül almak, gönül bağı, gönül birliği, gönül kırmak, gönül
koymak, gönül rahatlığı, gönüllerde taht kurmak, gönlüne Gönül yapmak, gönül almak: sevindirmek, kırılan bir
girmek vb. kimseyi güzel bir davranışla hoşnut etmek, mutlu etmek
demektir.
Anadolu insanın Türkçesiyle konuşan Yunus Emre, Uçmak uçmak didügün kullarun yiltedügün
şiirlerinde bu kelime ve bu kelimeyle kalıplaşmış deyimleri Uçmagun ser-mâyesi bir gönül itmek gerek
bolca kullanmıştır. (Divan, 141-4)
Yunus Emre’ye göre gönül tahtının sahibi Allah’tır. Yunus Emre’ye göre Allah’ın kullarını teşvik ettiği cennete
Dolayısıyla gönül kıran-gönül yıkan- kimse iki dünyada da girebilmenin ön şartı, gönül yapmaktır.
mutsuz olacaktır:
Düriş kazan yi yidür bir gönül ele getür
Gönül Çalab’un tahtı gönüle Çalab bakdı Yüz Ka’be’den yigrekdür bir gönül ziyâreti
İki cihan bed-bahtı kim gönül yıkarısa (Divan, 380-4)
(Divan, 299-5)
Çalışıp çabalamalı, yiyip yedirmeli, iyilik etmeli; böylece bir
Bir kutsi hadiste Allah, “Ben yere göğe sığmam, mümin gönül elde etmeli, gönül kazanmalıdır çünkü Yunus’a göre bir
kulumun gönlüne sığarım.” buyurur. O yüzden Yunus Emre gönlü bu şekilde ziyaret etmek Kâbe’yi sayısız kere ziyaretten
gönlü Kâbe’den daha üstün tutar. Çünkü gönül Allah’ın daha iyidir.
yarattığı ve mekân tuttuğu yerdir. Kâbe ise kul yapısıdır. Kâbe
için Allah’ın evi dense bile Allah’ın asıl yeri, asıl evi gönüldür: “Yunus Emre gönül yapma deyimini geniş bir perspektiften
ele alır. Onun şiirleri dikkatlice incelendiğinde gönül yapma
Gönül mü yig Ka’be mi yig eyit bana aklı eren kavramının, bir insanı sevindirmenin yanı sıra onun Allah’ı
Gönlü yig-durur zira kim Hak gönülde tutar turagı bulmasına yardım etme, ondaki manevî güzellikleri açığa
(Divan, 366-7) çıkarma, onu Kur’an’ı anlayabilecek hâle getirme gibi birçok
manayla yüklü olduğu söylenebilir. Şairin şiirlerindeki bu
Yunus için gönlün temiz olması, temizlenmesi önemlidir. kullanımlar, onun gönle verdiği ehemmiyeti açıkça ortaya
Gönül ancak kibir ve kinden arındırılırsa temizlenir, bu temizlik koyar.” Yunus Emre Divanı’nda bu bağlamda ön plana çıkan
yapılmadıysa mürşidin müridine yardım etmesi mümkün beyitlerden biri şöyledir: (3)
değildir:
Gönül pasın yudunısa kibr ü kini kodunısa Gir gönüle bulasın Tûr sen ben dimek defterin dür
İkrâr bütün olmayınca erden nazar olmayısar Key güher er gönlindedür sanma ki ol 'ummândadur
(Divan, 24-3) (Divan, 54-3)
Gönül kırmak - gönül yıkmak: birini çok üzecek bir Gönüller yapmayı öğütleyen ve insanlara aynı nazardan
davranışta bulunmak, gücendirmek, demektir. bakan Yunus Emre, kendi devrinden başlayarak günümüze
kadar her kesimin sevip saydığı bir şahsiyet olmuştur. Bu
İslam inancına göre insan, eşref-i mahluk yani yüzden şiirleri kâh Anadolu’da kâh Balkanlar’da bestelenmiş,
yaratılmışların en şereflisidir. İnsanın şerefi gönlünden bu ilahiler “âmin alayların”dan başlayarak nesilden nesile
kaynaklanır, onu değerli kılan beden değil kalptir. İslam aktarılmış, günümüze kadar ulaşmıştır.
ahlakında ve tasavvufta gönül yapmak, kalp kırmaktan
kaçınmak, insan onuruna uygun davranmak en büyük Bugün değişik milletler ve farklı inançlardan birçok insanın
erdemlerden biri olarak kabul edilir. Zira gönül, “nazargâh-ı gönül dünyasına dokunan Yunus Emre’nin asıl amacı “insanı
İlahî”dir. Her türlü saygı ve hürmete layıktır. Bir kez gönül kazanmak”tır, Yunus’u belki de en iyi anlayanlardan biri
kırdınsa ibadetlerin en faziletlisi olan namazın bile tehlikededir. çağdaşı Şeyh Edebali’dir. Onun “insanı yaşat ki devlet yaşasın”
öğüdünü tutan Osman Gazi, koca bir cihan imparatorluğunun
Bir kez gönül yıkdun ise bu kıldugun namâz degül temellerini atmıştır.
Yetmiş iki millet dahı elin yüzin yumaz degül
(Divan, 166-1) Bundan dolayı biz öğretmenler, eğitim ve öğretimin
her kademesinden öğrencimize Yunus Emre’nin ahlak ve
Gönül (dostun evi) yıkıldı mı her şey boşa gider, ibadet tevazusunu anlatmalıyız. Yunus Emre’yi anlatan roman ve
de ilimde boşuna yapılmış olur. Yunus Emre Divanı’nda bu hikâyeleri okutmalı; film ve belgeselleri izlettirmeliyiz.
manaya gelen beyitler bulunmaktadır:

KÜÇÜKÇEKMECE MİLLÎ EĞİTİM 33